Okul öncesi dönemde çocukların ilkokula başlama deneyimi biraz sancılı olabilir ve çocukta ağlama bir duygu belirtisi olduğu için kabul görmelidir. Bunun için önce ailenin hazır olması önemlidir. Okula başlamadan önce çocuğun nereye gideceği konusunda aile net açıklamalar yapmalıdır, varsa kendi okul deneyimi anlatılmalıdır ve çocuğa okul hakkında olumsuz bir yorum yapılmamalıdır. Çocuk okula başladıktan en fazla 1 ay sonra hala ağlamaya ve okula gitmek istemediğini söylemeye devam ediyorsa, bir uzmandan destek alınması gerekmektedir.

Çocuklar başedemediği durumlarda davranışlarını kontrol edemezler. Kaygı da bu durumlardan birisidir. Çocuk kaygılandığında hemen ellerini ağzına götürerek sıkıntılı durumu yok saymaya çalışacaktır. Çocuğun içinden çıkamadığı durumu fark edip dikkatini başka yöne çekmek ve onu yapabileceği her alanda cesaretlendirmek gerekmektedir. Çocuk bu süreçlerde hala tırnaklarını yemeye devam ediyorsa kaygı ile baş edemiyor demektir ve mutlaka bir uzmandan destek alınmalıdır.

Cevap: Çocuk anneden güvensiz ayrılma yaşadığında, ebeveynlerinden ayrılmak durumunda kaldığında veya ebeveynler çocuktan ayrı kalmak istediğinde meydana gelebilecek sıkıntılı durum en çok uyku zamanı dışa vurur. Okul öncesi dönemde çocuklar ebeveynlerinin dikkatini çekmek ve yanlarında yatmak için odasında, yatağının altında korkutan şeyler olduğunu ve uyuyamadığını söyleyebilir. Herhangi bir sorun olmasa da bu durum göz ardı edilmemeli, çocuğun korkusu ile dalga geçmeden cesaretlendirilmeli ve gece korkularının devam etmesi durumunda bir uzmandan destek alınmalıdır.

Televizyon, telefon ve tablet çocukların gelişim sürecini oldukça olumsuz yönde etkilemektedir. Özellikle yemeği televizyon önünde yedirmek, zaman geçirsin diye TV karşısına oturtmak, çocukta bir süre sonra acıktığını fark edememe, seslendiğinizde tepkisiz kalma, dikkat dağınıklığı ve odaklanmada sorun yaşama, oyun kurma becerisinin azalması, sanal ve gerçek arasındaki farkı ayırt edememe, dil ve bilişsel gelişim dönemlerinde gerileme yaşamasına neden olacaktır. Ebeveynler mümkün oldukça çocuklarının olduğu ortamlarda televizyon izlemekten uzak durmalıdır ve çocuklarını daha çok oyuna yönlendirmelidir. Yukarıda bahsedilen olumsuz durumlardan biri veya bir kaçının fark edilmesi durumunda bir uzmandan destek alınmalıdır.

Okul dönemi çocukları somut işlemsel dönemde oldukları için adalet ve haksızlık kavramları önem kazanmakta ve arkadaşları ile sıkça tartışmalar yaşamaktadırlar. Bu dönemde ayrıca çocuklar aile içinde şiddet, engelleme veya performansından daha fazla başarı beklenme gibi olumsuz durumlar ile karşılaşırsa, oluşan kaygı ve yapamama korkusu öfkeye dönebilir. Bu dönemde özellikle çocukların duygularını anlamak ve onlara zorlandıkları alanlarda yardımcı olmak gerekmektedir. Ayrıca öfke ve davranış problemi çocuğun elinde olmadan istem dışı gelişen bir sorun da olabilir. Çözülemeyen ve devam eden öfke durumlarında uzman yardımı alınması gerekmektedir.

Çocuğun bezi bırakma ve tuvalet eğitimine geçmesi oldukça hassas bir süreçtir. Çocuk kakasını yapmak için kaslarını kullanmayı ve kontrol etmeyi öğrendiğinde, kaka onun için çok değerli olmaya başlar. Özellikle ebeveyn modelleri bu süreci daha da hassas hale getirecektir. Çocuğun tuvalete geçiş evresinde çocuk asla zorlanmamalı ve sabırlı olunmalıdır. Çocuk tuvaletten korkabilir ve bu durumda kakasını yapmayı reddedebilir. Uzun süre kaka tutma, tuvaletten başka bir yere ya da altına yapma gibi durumlarda mutlaka bir uzmandan destek alınmalıdır.

Çocuk aileyi çok dikkatli gözlemler, kendisine nasıl davranıldığını ve hangi davranışların kabul gördüğünü hemen anlar. Özellikle beslenmede ve tuvalette bağımsız olan çocuk artık bir birey olduğunu, evde kendi isteklerinin de var olduğunu göstermek ister. Aile kuralları ve sınırları net koymazsa, ağladığında her istediğini yaparsa ve bu durumun çok önemli olduğunu hissettirirse, inatlaşırsa çocuk bu süreci her zaman kendine çevirecek ve güç savaşında her daim galip gelecektir. Çocuk ailenin kural ve sınırına öfke ile cevap veriyorsa, aile bu süreçte nasıl davranması gerektiği konusunda zorlanıyorsa mutlaka bir uzmandan destek alınmalıdır.

Boşanma çiftler için zor olduğu kadar çocuklar içinde yıkıcı bir süreçtir. Ebeveynler bu süreçte kendi sorunları ile uğraşırken, durumu anlamayan ve açıklama yapılmayan çocuk bu durumla baş edemeyecektir. Boşanma, anne ve baba tarafından çok net anlatılmalı, onun suçu olmadığı söylenmeli, anne ve baba farklı evlerde yaşasa da çocuğu her zaman sevecekleri duygusu açıkça verilmelidir. Çocuk bozulan aile düzeni nedeni ile bir sürü kafa karışıklığı içinde kalacaktır ve bu süreçte mutlaka bir uzmandan destek alınmalıdır.

Çocuk memeden ayrıldığı zaman beslenme konusunda artık özgürdür, kendi tercihleri ve istekleri vardır. Özellikle yemek yemenin aile tarafından önemli bir durum olduğunu keşfeden çocuk, yemek konusunda aile ile ve aile de çocukla inatlaşmaya başlar. Çocuğa yemek konusunda tercih sunmak, her yemeğin tadına bakmasını sağlamak ve yemesi konusunda zorlamamak gerekir. Ebeveynlerin tüm denemelerine rağmen çocuk hala yemek yeme konusunda dirençli ise bir uzmandan destek alınmalıdır.

Çocuklar çevrelerinde gelişimlerini etkileyecek çok fazla şeye sahiptir ve teknoloji de bunlardan birisidir. Telefon, tablet ve telefona çok fazla maruz kalan çocukta dil gelişimi çok geç tamamlanır ve hatta olumsuz yönde etkilenir. Çocuğun yaşı da dil gelişimi için önemlidir. Ayrıca genetik geçişin bu süreçte büyük rolü vardır ve ebeveynlerin çocukluk dönemlerindeki konuşma öyküsüne bakılmalıdır. Konuşmanın geliştirilmesi için ailenin çocukları ile konuşması ve kitap okuyarak yeni kelimeler kazandırması faydalı olacaktır. Ailenin denemelerine rağmen çocuk 2-3 yaş döneminde konuşmakta zorlanıyorsa mutlaka bir uzmandan destek alınmalıdır.